Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp học sinh yêu thích môn Lịch sử ở trường THCS

Nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp học sinh yêu thích môn Lịch sử ở trường THCS

1. PHÒNG GIÁO DỤC - ĐÀO TẠO XUÂN TRƯỜNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ XUÂN NINH BÁO CÁO SÁNG KIẾN “MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH YÊU THÍCH MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC SƠ SỞ” Tác giả : Mai Thị Hà Trình độ chuyên môn : Đại học Chức vụ công tác : Giáo viên Nơi công tác : Trường Trung học cơ sở Xuân Ninh Nam Định ngày 19 tháng 5 năm 2020 1 Nam Định, ngày tháng năm
2. THÔNG TIN VỀ SÁNG KIẾN 1. Tên sáng kiến: “Một số biện pháp giúp học sinh yêu thích môn Lịch sử ở trường THCS" 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Môn Lịch sử cấp THCS 3. Thời gian áp dụng sáng kiến: Từ năm học 2016 - 2017 đến nay. 4. Tác giả: Họ và tên : Mai Thị Hà Năm sinh : 1978 Nơi thường trú : Xuân Ninh – Xuân Trường - Nam Định. Trình độ chuyên môn : Đại học sư phạm Ngữ văn Chức vụ công tác : Giáo viên Nơi làm việc : Trường Trung học cơ sở Xuân Ninh. Địa chỉ liên hệ : Trường THCS Xuân Ninh - Xuân Trường - Nam Định. Điện thoại : 0945299679 Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến: 100% 5. Đồng tác giả: Không 6. Đơn vị áp dụng sáng kiến: Trường THCS Xuân Ninh Địa chỉ : Xuân Ninh - Xuân Trường - Nam Định. Điện thoại : 0228885452 2
3. “MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH YÊU THÍCH MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC SƠ SỞ” I. Mở đầu. 1. Đặt vấn đề. - Thực trạng của vấn đề nghiên cứu đòi hỏi phải có giải pháp mới để giải quyết: * Về phía giáo viên: - Đa số giáo viên vẫn coi môn học này không phải là môn học cơ bản do đó sự tâm huyết với môn Sử của đại đa số giáo viên dạy môn này còn ít. Sự chuẩn bị chu đáo cho bài dạy chỉ tập trung ở tiết thanh tra, thao giảng mà thôi. * Về phía phụ huynh và học sinh: - Học sinh không thích học môn Lịch sử vì cho rằng đó chỉ là môn phụ không quan trọng, nội dung kiến thức quá dài, khó nhớ, nhiều sự kiện. - Phụ huynh : Nếu con em mình chọn thi môn Lịch sử trong các kì thi học sinh giỏi, Đại học, Cao đẳng thì đại đa số phụ huynh học sinh đều phản đối kịch liệt vì cho rằng không thực tế, ra trường khó xin việc * Nguyên nhân của thực trạng trên: Trong điều kiện nền kinh tế thị trường đang phát triển, trước tác động ngày càng mạnh của xu thế toàn cầu hóa, chúng ta đang gặp nhiều khó khăn trở ngại do chất lượng và hiệu quả giáo dục - đào tạo còn thấp hơn so với yêu cầu. Hơn thế nữa, khi hội nhập toàn cầu sẽ có nhiều cái mới, nhiều nét văn hóa khác biệt du nhập và ảnh hưởng đến nước ta. Nếu không khéo lựa chọn, không có bản lĩnh để tiếp thu tinh hoa, loại bỏ những mặt trái, những tiêu cực sẽ là một thảm họa lớn với nền văn hóa dân tộc. Và tất nhiên khi văn hóa bị lai căng, xuống dốc, bản sắc dân tộc sẽ không còn. Thực tế này đang dần hiển hiện trong lối sống, cách ứng xử hiện nay và cả trong môn Lịch sử những năm gần đây, điểm thi môn Sử trong các kì thi quá thấp đã đặt ra cho chúng ta một vấn đề: Vì sao lại như vậy ? Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến học sinh không yêu thích môn lịch sử. Theo cá nhân tôi thì do những nguyên nhân sau: 3
4. - Nguyên nhân quan trọng hàng đầu và trước tiên là sự đối xử không công bằng đối với môn Lịch sử trong chương trình giảng dạy của hệ thống giáo dục phổ thông, trong khi chúng ta đều biết và đều coi Toán, Lí, Hóa, Văn, Sử, Địa là những môn khoa học có vị trí vai trò ngang nhau ở các cấp học phổ thông thì thời gian học môn lịch sử chỉ được bố trí từ 1- 2 tiết/ tuần, trong khi môn Văn, Toán là 4 đến 5 tiết/tuần. Hay là trong nhà trường hạn chế tối đa môn Toán, Văn có tiết 5 trong mỗi buổi học thay vào đó là môn Sử . Sự đối sử bất bình đẳng đó kéo dài trong nhiều năm dần dà làm nảy sinh trong thầy cô và học trò một lối ứng xử ngầm phi văn bản là xem môn Sử là môn học phụ. - Nguyên nhân thứ hai ảnh hưởng rất lớn đến việc học môn lịch sử giảm sút là chế độ thi cử. Các trường Đại học quân sự trước đây bắt buộc thi môn Lịch sử, những năm gần đây đã bỏ hẳn. Các trường Đại học An Ninh ngày trước cũng bắt buộc thi môn Lịch sử giờ đây chỉ còn một ít chỉ tiêu khối C còn lại nhường chỗ cho khối A Thi đầu vào cấp III, ngoài đầu vào Toán, Văn là bắt buộc thì môn Sử chỉ là một phần nhỏ trong bài thi tổng hợp . Chính vì vậy qua tiếp xúc trao đổi với học sinh, tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của các em cũng như các bậc phụ huynh tôi hiểu rằng: không phải các em không thích học mà là không muốn học các môn khoa học xã hội chứ không riêng gì môn Lịch sử đơn giản chỉ vì các môn học này không phải là phương tiện để giúp các em kiếm sống dễ dàng trong xã hội ngày nay. - Nguyên nhân thứ ba có thể nói xuất phát chủ yếu từ 2 nguyên nhân trước. Đó là hầu hết giáo viên dạy môn Lịch sử cấp THCS đều được đào tạo 2 chuyên môn như Văn – Sử Chính vì thế những giáo viên này đều chú trọng vào môn Ngữ văn. Mặt khác thái độ “phân biệt” với môn Lịch sử dẫn đến tiết dạy ít được đầu tư nên không gây hứng thú với học sinh. Từ đó kết quả bộ môn thấp là không thể tránh khỏi. - Nguyên nhân thứ tư: Cách viết sách giáo khoa môn Lịch sử hiện nay chưa thực sự hấp dẫn với người học bởi lối viết dài, cứng nhắc, quá nhiều sự kiện. - Một nguyên nhân nữa khiến học sinh chưa yêu thích học môn Lịch sử là công tác tuyên truyền trong và ngoài nhà trường chưa thực sự quan tâm mạnh mẽ. Đa số các trường đều chưa tổ chức cho học sinh tham quan thực tế, các buổi ngoại khóa tìm hiểu kiến thức lịch sử, do đó mà hầu hết các em đều “ngoảnh lưng” với môn học này. 4
5. * Điều tra cụ thể: Trong vài năm gần đây, bản thân tôi đảm nhận việc giảng dạy môn Lịch sử khối 6, 7 . Trong quá trình giảng dạy, với ý thức vừa nghiên cứu đặc điểm tình hình học tập bộ môn của HS vừa tiến hành rút kinh nghiệm qua mỗi tiết dạy, lớp dạy. Việc điều tra được thực hiện thông qua hình thức vấn đáp trực tiếp, làm bài kiểm tra trắc nghiệm, tự luận về kiến thức của các tiết học, lớp học chưa được áp dụng với các tiết, các lớp được áp dụng các phương pháp dạy học mới, hiện đại, tích cực một cách thường xuyên. Kết quả điều tra cụ thể của các lớp chưa được áp dụng SKKN: Say mê Hứng thú Bình thường Không thích Lớp Sĩ số SL % SL % SL % SL % 6B 38 5 13,2 6 15,8 15 39,5 12 31,5 7C 40 5 12,5 6 15 15 37,5 14 35 Qua điều tra cho thấy, đa phần các em học sinh còn chưa hứng thú hoặc không thích học bộ môn. Đây rõ ràng là lỗ hổng lớn cần phải có những sự đổi mới trong phương pháp dạy - học bộ môn Lịch sử nói riêng và các môn học khác nói chung. Nhất là trong giai đoạn đổi mới của toàn ngành giáo dục nói chung theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS và kiểm tra, đánh giá năng lực của HS theo hướng tích hợp, liên môn học. Trước thực trạng trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Một số biện pháp giúp học sinh yêu thích môn Lịch sử ở trường THCS” * Ý nghĩa và tác dụng của giải pháp mới: Trên đây là những khó khăn rất thực tế và đáng lo ngại đối với việc dạy học bộ môn Lịch sử nói riêng và các bộ môn nói chung. Vì vậy đòi hỏi giáo viên Lịch sử phải làm thế nào để cho HS có hứng thú học tập. Bản thân tôi đã được đảm nhiệm dạy bộ môn này nhiều năm, cũng đã có nhiều những kinh nghiệm nhỏ giúp các em có thêm hứng thú học tập. Với kinh nghiêm nhỏ này, tôi thiết nghĩ nó sẽ có tác dụng đối với HS ở tất cả các khối lớp 6, 7, 8, 9. Áp dụng triệt để được kinh nghiệm này, giáo viên có thể giúp các em có thêm hứng thú học tập bộ môn; sau mỗi tiết học, bài học, các em sẽ nhanh chóng tiếp thu 5
6. bài học một cách dễ dàng, cụ thể hóa được kiến thức, tạo được biểu tượng lịch sử và củng cố được kiến thức cơ bản của bài học dễ dàng hơn. * Phạm vi nghiên cứu đề tài: - Phương pháp dạy học Lịch sử lớp 6, 7, 8, 9 - Đề tài xoay quanh việc nghiên cứu giảng dạy và học tập với: “Một số biện pháp giúp học sinh yêu thích môn Lịch sử ở trường THCS” - Giáo viên dạy Lịch sử và việc học Lịch sử của HS trường THCS Xuân Ninh - Hệ thống SGK, SGV, STK, SBT, các sách hướng dẫn học tập bộ môn Lịch sử. 2/ Phương pháp tiến hành. - Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn có tính định hướng cho việc nghiên cứu, tìm giải pháp của đề tài: + Cơ sở lí luận: Toynbee - một sử gia người Anh từng nói: “ Tại sao chúng ta phải nghiên cứu môn lịch sử ? Chắc chắn loài người sẽ đi đến chỗ tự diệt vong nếu chúng ta không tạo được một cộng đồng giống như một đại gia đình. Vì thế chúng ta cần phải học cách hiểu lẫn nhau. Có nghĩa là học để hiểu lịch sử của chính dân tộc mình và những dân tộc khác. Bởi vì con người không chỉ sống với hiện tại mà còn sống trong một thứ dòng chảy thời gian của tinh thần, nhớ lại quá khứ và nhìn về tương lai ở phía trước với niềm hy vọng hoặc nỗi lo âu”. Từ trong bản chất, con người là động vật khát khao hiểu biết. Sự hiểu biết sẽ trở thành mục đích cho chính nó. Muốn làm được điều đó thì người dạy phải có những biện pháp giúp học sinh yêu thích môn lịch sử ở trường THCS nói riêng và các trường phổ thông nói chung. Điều quan trọng và cần thiết nhất là luôn tạo cho các em niềm khát khao tìm hiểu, biết tự đánh giá và nhận xét khách quan các sự kiện hay nhân vật lịch sử nào đó, khiến các em đam mê thực sự chứ không bị gò bó hay ép buộc bởi bất cứ một lí do nào. + Cơ sở thực tiễn: Trong cuộc sống kinh tế thị trường ngày nay khi hầu hết các giá trị đều qui đổi thành hàng hóa tiền bạc và lợi nhuận thì kiến thức từ các môn tự nhiên được phụ huynh và học sinh hết sức đề cao. Ngược lại các môn khoa học xã hội, đặc biệt các 6
7. môn như Sử, Địa thì học sinh chỉ học cho qua loa, đại khái thậm chí còn cảm thấy “chán ngán” nếu như giáo viên dạy môn đó không cải tiến phương pháp, dạy theo lối truyền thống “đọc-chép”. Câu hỏi “ Học lịch sử để làm gì ?” cũng sẽ được qui về giá trị lợi ích mà nó đem lại. Điều này cũng được phản ánh rõ nét nhất bằng các kì thi tốt nghiệp THPT và kì thi Đại học, Cao đẳng những năm gần đây, số học sinh được điểm không môn lịch sử ngày càng nhiều là điều chúng ta dễ hiểu. Ở các trường THCS nói chung, đa số HS còn lười học và chưa có sự say mê môn học Lịch sử, ngay cả khi hỏi đến những mốc quan trong nhất của lịch sử dân tộc nhiều em cũng không trả lời được, khi được giải đáp về câu hỏi đó thì cũng không hiểu gì về sự kiện lịch sử ấy. Việc gây hứng thú học tập cho học sinh nói chung, giúp học sinh yêu thích môn Lịch sử nói riêng không phải lúc nào cũng được chú ý thường xuyên. Đây không phải là vấn đề mới nhưng để thực hiện tốt không dễ. Làm thế nào để học sinh yêu thích môn Lịch sử ? Làm thế nào để Lịch sử trở thành bộ môn được học sinh coi trọng như các môn học khác chính là vấn đề đặt ra với mỗi giáo viên, mỗi trường học, mỗi cấp học hiện nay. Bởi vậy trong khuôn khổ sáng kiến kinh nghiệm nhỏ này tôi mạnh dạn đặt ra vấn đề và bước đầu đề xuất ra những biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giờ học Lịch sử cũng như giúp học sinh yêu thích môn học này hơn nữa. - Các biện pháp tiến hành, thời gian tạo ra giải pháp: * Các biện pháp tiến hành: Để thực hiện tốt đề tài nghiên cứu, bản thân tôi đã sử dụng một số biện pháp sau: - Phương pháp tham khảo: đọc, nghiên cứu các tài liệu về “ Phương pháp dạy học Lịch sử”, nghiên cứu SGK, SGV, SBT, STK để tìm những bài học điển hình làm ví dụ minh họa. - Phương pháp quan sát: thông qua dự giờ đồng nghiệp, trau dồi kiến thức, kinh nghiệm qua từng tiết dạy nhằm kiểm tra các nội dung liên quan nhất là - các tiết dạy có sử dụng các dạng sơ đồ để dạy học. 7
8. - Phương pháp thực nghiệm: điều tra, đánh giá giá kết quả học tập của HS, so sánh đối chiếu với kết quả học tập của một số tiết, một số lớp chưa được áp dụng kinh nghiệm sử dụng sơ đồ để từ đó có điều chỉnh và bổ sung hợp lí. - Xây dựng kế hoạch, tích lũy tư liệu, số liệu. Ngoài ra, trong quá trình nghiên cứu, tôi cũng linh hoạt sử dụng một số phương pháp nghiên cứu khác phù hợp với nội dung, yêu cầu của đề tài như : tổ chức chuyên đề trong phạm vi tổ chuyên môn để lấy ý kiến tham gia, đóng góp cho sự thành công của đề tài. * Thời gian nghiên cứu đề tài: Để tổng hợp những kinh nghiệm trong đề tài trên, tôi đã đề ra kế hoạch nghiên cứu trong thời gian: từ tháng 8 năm 2015 đến hết tháng 3 năm 2016. Gồm các công việc sau: - Đăng kí đề tài: Đầu năm học 2015-2016 theo kế hoạch của Ban giám hiệu và Tổ chuyên môn triển khai. - Tiến hành nghiên cứu: + Hình thành khung đề tài, tổ chức chuyên đề trong phạm vi tổ chuyên môn, dạy thực nghiệm lần 1: tháng 11/ 2016 tại trường. + Tham khảo ý kiến đồng nghiệp, dạy thực nghiệm lần 2, 3: tháng 1, 3 năm 2017 tại trường. + Tống kết, viết đề tài, thông qua Hội đồng khoa học trường THCSXuân Ninh. Mục đích là áp dụng kiến thức lí thuyết mà bản thân đã trau dồi, tìm hiểu qua quá trình giảng dạy và nghiên cứu. Đồng thời, có sự đóng góp ý kiến của đồng nghiệp và theo dõi, ghi chép kết quả học tập của HS. II. Nội dung: A/ Mục tiêu: Tôi viết đề tài để bản thân tôi đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giờ dạy, đáp ứng yêu cầu của xã hội, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong nhà trường, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong việc lĩnh hội kiến thức. Tránh những thực trạng của việc dạy học trong nhiều năm 8
9. qua: thụ động chấp nhận, máy móc ghi nhớ, bắt chước, làm theo, năng lực tự học, tự phát triển kém, chỉ quen với nghe và ghi chép, không tự học và tự tóm lược được. - Thường xuyên tìm ra những phương pháp hiệu quả nhất cho việc dạy học nói chung và môn Lịch sử nói riêng. - Góp phần làm thay đổi chất lượng giờ dạy của môn Lịch sử theo hướng tích cực, chủ động, sáng tạo, làm cơ sở cho việc xây dựng phương pháp học tập toàn diện trong trường THCS. - Nhằm thực hiện tốt chương trình SGK mới, góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lượng giáo dục bậc THCS trong thời kỳ đổi mới hiện nay. Đây cũng là kinh nghiệm hữu ích cho giáo viên dạy ở các bộ môn trong trường THCS. B/ Khảo sát. 1. Phương pháp khảo sát. - Điều tra bằng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm. 2. Thời gian, đối tượng khảo sát: - Tháng 11/ 2016 - Học sinh lớp 6, 7 3. Kết quả. * Điều tra trắc nghiệm: Câu hỏi: Trong các giờ học lịch sử, em có thường xuyên được các cô giáo sử dụng tranh ảnh, lược đồ; có kết hợp các phương pháp dạy học: truyền thống, tiên tiến, hiện đại, phát huy tính tích cực, chủ động của HS trong quá trình truyền thụ, cụ thể hóa kiến thức, tạo biểu tượng lịch sử hoặc để củng cố bài học không ? Lớp Sĩ số Kết quả Thường xuyên Thỉnh thoảng Chưa dùng 6B 38 6 12 20 7C 40 8 14 18 C/ Mô tả và giải pháp của đề tài. 9
10. "Một số biện pháp giúp HS yêu thích môn Lịch sử ở trường THCS" 1. Thay đổi cách nhận thức về môn học này. - Giáo viên và học sinh coi môn Lịch sử là một môn khoa học. Muốn vậy người thầy phải luôn luôn nghiêm túc với tiết dạy Lịch sử. Thường ở trường THCS giáo viên dạy Văn thì đi đôi với dạy Sử, Địa; do đó giáo viên chỉ coi trọng môn Văn còn môn Sử thì dạy cho hết giờ rồi thôi. Qua thực tế nhiều năm, giảng dạy môn Lịch sử tôi thấy tiết học nào mà chuẩn bị chu đáo về nội dung lẫn đồ dùng dạy học, sử dụng nhiều phương pháp khác nhau kết hợp với lời giảng đúng đặc trưng bộ môn thì học sinh rất hứng thú say mê nghe giảng, kiến thức cũng được khắc sâu hơn. Học sinh phải coi đây là một môn khoa học chính, có sự chuẩn bị bài, tìm hiểu những sự kiện, nhân vật lịch sử liên quan đến bài học có như vậy sau khi nghe thầy giảng thì mới hiểu thấu đáo được vấn đề. 2. Luôn cải tiến phương pháp dạy học - Trước đây khi CNTT chưa phát triển thì người thầy tâm huyết với môn học này thường kèm theo bản đồ tranh ảnh Lịch sử ( nếu có). Nay khi CNTT phát triển như vũ bão thì rất thuận lợi cho việc giảng dạy nói chung và đặc biệt môn Lịch sử nói riêng. Vì thế người giáo viên luôn không ngừng học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn, cải tiến phương pháp giảng dạy, ứng dụng công nghệ thông tin một cách thuần thục để giờ Sử luôn sống động trong mỗi tiết học chứ không đơn thuần ở tiết thao giảng hay thanh tra mà thôi - Theo báo cáo của trung tâm nghiên cứu kĩ thuật của Mỹ vào năm 1993: “ Con người lưu lại trong bộ nhớ được khoảng 20% những gì họ thấy và khoảng 30% những gì họ nghe và con số này có thể lên đến 80% nếu họ thấy và nghe sự vật, hiện tượng một cách đồng thời”. Qua những số liệu này và quá trình giảng dạy thực tế ở trường phổ thông có thể thấy việc dạy học Lịch sử chỉ với những phương tiện truyền thông như bảng đen, lời nói của thầy cô giáo và một ít phương tiện dạy học mang tính tĩnh ( Bản đồ, tranh ảnh, sơ đồ ) chắc chắn mức độ ghi nhớ sẽ không cao và nhanh quên. Trong khi đó nếu học sinh được xem phim tư liệu, bản đồ, sơ đồ động( được thực tế theo logic sự kiện) tranh ảnh, màu sắc sinh động, kết hợp với lời nói của giáo 10
11. viên thì khả năng ghi nhớ của các em sẽ tăng lên. Không những thế nếu làm được điều này chúng ta sẽ tạo lên được bầu không khí học tập sinh động, khơi gợi hứng thú học tập cho các em, đồng thời khắc sâu những kiến thức mà các em tiếp thu được. Nói như vậy không có nghĩa là chúng ta gạt bỏ phương pháp dạy học truyền thống mà là “ kế thừa” phát triển mặt tích cực của hệ thống phương pháp dạy học đồng thời cần phải học hỏi, vận dụng những phương pháp dạy học mới theo hướng tích cực khắc phục những vấn đề mà phương pháp dạy học cũ còn nhiều vấn đề chưa phù hợp. 3. Về phía nhà trường thường xuyên tổ chức hoạt động ngoại khóa: Tìm hiểu kiến thức lịch sử qua các buổi ngoại khóa, tiết chào cờ, sinh hoạt, giáo dục ngoài giờ lên lớp thực tế ở trường tôi đã từng làm bằng cách: Giáo viên môn Lịch sử ra hệ thống câu hỏi đầu tháng in và phô tô dán ở mỗi lớp, yêu cầu học sinh về tìm hiểu và tìm đáp án đúng sau đó giờ chào cờ cuối tháng sẽ có một phần thầy Tổng phụ trách hỏi về nội dung lịch sử đã tung ra của tháng đó ( tất nhiên sẽ có một phần quà dành cho học sinh có đáp án trả lời đúng- dù là phần quà đó không lớn lắm có khi chỉ là quyển vở, bút chì hay thước kẻ mà thôi). Câu hỏi tìm hiểu về Lịch sử dân tộc có thể được viết dưới dạng câu hỏi bình thường, cũng có thể được viết dưới dạng thơ. Dưới đây là một vài vần thơ đố về Lịch sử mà chính tôi và trường tôi đã áp dụng trong phần củng cố bài học, trong các buổi ngoại khóa, tiết chào cờ, sinh hoạt, giáo dục ngoài giờ lên lớp: 1. Đó ai Yên Thế hùm thiêng Phất cờ khởi nghĩa ở miền Lạng Giang Khi mai phục lúc trá hàng Làm quân cướp nước hoang mang điên đầu ( Là ai ? - Đáp án: Hoàng Hoa Thám) 2. Vua nào mặt sắt đen sì ? Vua nào trong thuở hàn vi ở chùa ? (Là những ai ? - Đáp án: Mai Thúc Loan, Lý Công Uẩn) 3. Đố ai trên Bạch Đằng Giang Làm cho cọc nhọn dọ ngang sáng ngời Phá quân Nam Hán tơi bời 11
12. Gươm thần độc lập, giữa trời vung lên ? ( Là ai ?- Đáp án: Ngô Quyền) 4. Ngàn năm trang sử còn ghi Mê Linh, sông Hát chỉ vì non sông Chị em một dạ, một lòng Đuổi quân Tô Định khỏi vùng biên cương (Là ai ? Đáp án: Hai Bà Trưng) 5. Đố ai qua Nhật sang Tàu Soạn thành huyết lệ hơn cầu tàn thư Hô hào vận động Đông Du Kết đoàn cùng với sĩ phu khắp miền (Là ai ? Đáp án: Phan Bội Châu) 6. Tướng nào dùng bút đánh lừa Vương - Thông ? (Là ai ? Đáp án: Nguyễn Trãi) 7. Ngựa ai phun lửa đầy đồng (Là ngựa của ai? Đáp án: Ngựa của Thánh Gióng) 8. Voi ai nhỏ lệ ở dòng Hoá giang ? (Là voi của ai? Đáp án: Voi của Trần Hưng Đạo khi bị mắc vũng lầy) 9. Kiếm ai trả lại rùa vàng ? (Là kiếm của ai ? Đáp án: Kiếm của Lê Lợi) 10. Tướng Tàu chui ống chạy dài Bắc phương ? (Là ai ? Đáp án: Thoát Hoan) 11. Rắc lông ngỗng, thiếp nghe chàng hại cha ? (Là ai ? Đáp án: Mị Nương) 12. Anh hùng đại thắng Đống-Đa ? (Là ai ? Đáp án: Quang Trung) 13. Ấu nhi tập trận cỏ tranh làm cờ ? (Là ai ? Đáp án: Đinh Bộ Lĩnh) 14. Hùng - Vương Quốc-tổ đền thờ ở đâu ? ( Là ở đâu ? Đáp án: Phú Thọ) 12
13. 15. Đục chìm thuyền địch dưới sông Bạch - Đằng ? (Là ai ? Đáp án: Yết Kiêu) 16. Ai sinh trăm trứng đồng bào ? (Là ai ? Đáp án: Âu Cơ) 16. Cần Vương chống Pháp bị đầy xứ Xa ? (Là ai ? Đáp án: Vua Hàm Nghi) 17. Khúc ngâm chinh-phụ ai là tác nhân ? (Là những ai ? Đáp án: Đoàn Thị Điểm và Đặng Trần Côn) 18. Vua nào sát hại công thần ? (Là sát hại ai ? Đáp án: Lý Thái Tổ sát hại Nguyễn Trãi) 19. Vua nào mở nghiệp nhà Trần ? (Là ai ? Đáp án: Trần Cảnh) 20. Mười năm kháng chiến chẳng nề gian lao ? (Là cuộc kháng chiến nào ? Thời gian cụ thể ? Đáp án: 10 năm kháng chiến chống Pháp: 1945-1954) Ngoài ra còn rất nhiều vần thơ khác, các bạn đồng nghiệp có thể tìm hiểu ở cuốn Câu đố Việt Nam (NXB Hồng Đức). Trong quá trình giảng dạy, tôi có một bí quyết nhỏ: riêng trong phần củng cố của mỗi tiết học- tôi chỉ đưa ra từ 1 đến 2 câu đố, HS có yêu cầu cô giáo đố thêm tôi cũng không thực hiện- vì thời gian có hạn và cũng tạo thêm hứng thú cho các em ở các tiết học sau bằng những lời hứa “mua chuộc”: Hẹn gặp lại giờ sau ) Qua áp dụng tôi thấy một không khí thi đua tìm hiểu Lịch sử diễn ra sôi nổi và các em rất mong đến các buổi ngoại khóa, các tiết chào cờ, sinh hoạt, hoạt động ngoài gời lên lớp cuối tháng để trả lời câu hỏi mà đầu tháng thầy cô đã đưa ra. Đặc biệt, sau mỗi giờ học Lịch sử của tôi, nhiều em có phần cảm thấy luyến tiếc vì đã hết giờ mất rồi. Cứ như vậy nhà trường duy trì từ năm này qua năm khác xoay quanh nội dung kiến thức cơ bản về lịch sử sẽ giúp các em khắc sâu hơn để rồi vào giờ học chính khóa môn Lịch sử các em tiếp thu bài nhanh hơn, tự nhiên hơn. 13
14. * Áp dụng đổi mới phương pháp dạy học ở một số tiết học cụ thể môn Lịch sử 9: Ví dụ 1: Tiết 34 - Bài 26: (tiếp theo) BƯỚC PHÁT TRIỂN MỚI CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (1950 - 1953) Với tiết học này, tôi đã vận dụng linh hoạt rất nhiều phương pháp khác nhau khiến bài giảng sinh động, hấp dẫn: Tổ chức trò chơi, phương pháp thuyết trình, vấn đáp, kể chuyện, ứng dụng CNTT; đồng thời, để tiết dạy thành công tuyệt đối, tôi còn tích hợp liên môn với phân môn Ngữ Văn. + Để tạo hứng thú học tập cho HS, ngay từ hoạt động kiểm tra bài cũ, thay vì nêu một số câu hỏi dài dòng khó nhớ, tôi tổ chức cho HS chơi trò chơi để các em nhắc lại những kiến thức cơ bản của tiết học trước, đó là: Trß Ch¬i Ng«i sao may m¾n 1 5 2 Phần thưởng 4 3 Luật chơi 14
15. Luật chơi Mỗi tổ được chọn một ngôi sao may mắn Có 5 ngôi sao, đằng sau mỗi ngôi sao là một câu hỏi tương ứng. Nếu trả lời đúng câu hỏi thì được 10 điểm , nếu trả lời sai không được điểm và tổ khác được quyền trả lời. Thời gian suy nghĩ là 15 giây. 1 Trận đánh ác liệt và có ý nghĩa to lớn nhất trong chiến dịch Biên Giới? Trận Đông Khê HÕt Thêi gian: 398176542543210 giê? 15
16. 2 Pháp rút khỏi đường số 4 vào thời gian nào? Ngày 22/10/1950 Nhanh lên các bạn ơi ! Cố lên cố lên ê . ên! HÕt Thêi gian: 381976542354210 giê Tên của người chiến sĩ đã chặt đứt 3 cánh tay mình trong chiến dịch Biên Giới 1950? La Văn Cầu Nhanh lên các bạn ơi ! Cố lên cố lên ê . ên! HÕt Thêi gian: 921876543123405 giê 16
17. 4 Người chỉ huy cao nhất của chiến dịch Biên Giới năm 1950? Đ/c Hoàng Văn Thái HÕt Thêi gian: 183962754123450 giê 5 Sau chiến dịch Biên Giới năm 1950, Pháp đề ra kế hoạch quân sự gì mới? Đờ Lát Đờ Tát-xi-nhi § Nhanh lên các bạn ơi ! Cố lên cố lên ê . ên! HÕt Thêi gian: 921876543123405 giê * Đến nội dung bài mới, sau khi HS đã nêu được thời gian, địa điểm diễn ra Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng là: Tháng 2- 1951, tại Chiêm Hóa (Tuyên Quang). Tôi cùng HS tìm hiểu H.48 ( SGK) 17
18. Sau đó, tôi giới thiệu thêm quang cảnh ngôi nhà tại xã Vinh Quang- Chiêm Hóa- Tuyên Quang- nơi diễn ra Đại hội- nay trở thành khu Di tích lịch sử: Nơi diễn ra đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng (2-1951) 18
19. Người dân thăm quan khu di tích lịch sử + Tích hợp liên môn: Trong phần nội dung Đại hội có Báo cáo chính trị của Chủ tịch Hồ Chí Minh, tôi đưa ra câu hỏi: “Trong môn Ngữ Văn ở lớp nào chúng ta đã được tìm hiểu một phần nội dung Báo cáo chính trị của Chủ tịch Hồ Chí Minh?” + HS sẽ nhớ lại được văn bản: “Tinh thần yêu nước của nhân dân ta” ( SGK Ngữ Văn 7- Tập 2). Như vậy sẽ khắc sâu hơn nội dung bài học lịch sử và HS lại có điều kiện nhớ lại một bài văn mang tính mẫu mực về lập luận, bố cục và cách đưa dẫn chứng rất cụ thể của thể loại văn nghị luận; HS một lần nữa càng tự hào về truyền thống quý báu của ông cha ta: “ Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước” Sang nội dung tiếp theo: IV. PHÁT TRIỂN HẬU PHƯƠNG KHÁNG CHIẾN VỀ MỌI MẶT. Sau khi cùng HS tìm hiểu H.49 (SGK): Những đại biểu tham dự Đại hội toàn quốc thống nhất Việt Minh- Liên Việt - minh họa cho những thành tựu về chính trị. Tôi giới thiệu thêm những hoạt động thăm hỏi động viên nhân dân tăng gia sản xuất của Bác Hồ trong mặt trận kinh tế: 19
20. B¸c hå ®Õn th¨m bµ con n«ng d©n vµ x­ƯỞng c¬ khÝ ë viÖt b¾c + Về văn hóa, giáo dục: phần kênh hình trong SGK cũng đã giới thiệu thêm một số hình ảnh về Đại hội chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu toàn quốc lần thứ nhất tổ chức vào 1-5-1952: Bác Hồ cùng các đại biểu tham dự Đại hội chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu toàn quốc lần thứ nhất( 1/5/1954). Đặc biệt, để giờ học càng thêm hứng thú, tôi đã cho HS về nhà tìm hiểu tên tuổi, thành tích của 7 anh hùng được chọn trong Đại hội này. Các em đã rất hăng say tìm hiểu và tìm rất đúng. Tôi đã kịp thời động viên và thưởng bằng những điểm 10. Cụ thể, 7 anh hùng đó là: 20
21. 1- Cù Chính Lan ( 1930-1951). Ngày 13/12/1951, trong trận tấn công cứ điểm Giang Mỗ, ông đã một mình đuổi xe tăng pháp, nhảy lên thành xe, ném lựu đạn vào buồng lái để tiêu diệt giặc. 2- Nguyễn Thị Chiên, sinh năm 1930 tại huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình. Trong đợt thi đua từ 19/5 đến 19/12/1951, chị đã thắng 10 trận, tự tay tước được 15 súng và bắt sống được 20 tên giặc ( Trích Báo Nhân dân, số 60 ngày 15/6/1952). Bà là Trung tá Quân đội nhân dân Việt Nam và là nữ anh hùng lực lượng vũ trang đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam. 21
22. 3- La Văn Cầu, sinh năm 1932, anh là người dân tộc Tày, quê xã Phong Nậm, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. Trong trận đánh đồn Đông Khê. Đạn địch bắn ra như mưa, anh bị nát cánh tay phải. Anh đã nhờ đồng đội chặt đứt cánh tay còn lủng lẳng và với cánh tay trái còn lại, anh xông lên dí bộ phá vào miệng lỗ chấu mai, rồi dùng răng giật kíp nổ. 4- Nguyễn Quốc Trị (1920-1967), quê tại làng Phượng Kỉ- xã Đà Sơn- huyện Đô Lương- tỉnh Nghệ An. Anh đã đánh thắng 95 trận từ Bình Trị Thiên đến Việt Bắc, tự mình diệt hơn 200 tên giặc, bị thương 5 lần giặc ( Trích Báo Nhân dân, số 61 ngày 12/6/1952) 22
23. 5- Ngô Gia Khảm ( 1912-1990), quê: xã Tam Sơn, thị xã Từ Sơn- Bắc Ninh. Với hai tay không, đồng chí tự nghĩ ra cách làm, tự tìm ra nguyên liệu, tự đào tạo cán bộ. Đồng chí đã tự tay đúc quả lựu đạn đầu tiên của quân đội nhân dân Việt Nam. Đồng chí đã vượt mọi khó khăn, xây dựng được 3 xưởng hóa chất. Riêng về việc làm cuốc xẻng cho bộ đội, đồng chí đã có sáng kiến làm mau, làm tốt, làm nhiều. ( Trích Báo Nhân dân, số 60 ngày 5/6/1952). Ông nguyên là Trưởng ban thanh tra Bộ giao thông vận tải, Giám đốc Nhà máy toa xe lửa Gia Lâm. 23
24. 6- Trần Đại Nghĩa - Thiếu tướng- Giáo sư- viện sĩ ( 1913-1997), là một kĩ sư quân sự, một nhà khoa học lớn cũng như một nhà quản lý khoa học kĩ thuật cấp cao, là cha đẻ của ngành công nghiệp quốc phòng Việt Nam. 7- Hoàng Hanh ( 1888-1963), quê: Xuân Lạc- Nam Đàn- Nghệ An. Ông đã từng tham gia Xô Viết- Nghệ Tĩnh. Ông đã đạt nhiều thành tích trong tăng gia sản xuất, đóng góp nhiều lương thực thực phẩm cho kháng chiến. 24
25. Ví dụ 2: Tiết 36 - Bài 27: Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc ( tiếp) Với tiết học này, tôi cũng đã vận dụng linh hoạt rất nhiều phương pháp khác nhau khiến bài giảng sinh động: phương pháp thuyết trình, vấn đáp, kể chuyện, đọc thơ, ra câu đố đồng thời tôi ứng dụng CNTT vào tiết dạy này. Ví dụ: + Kể chuyện: Khi thuyết trình về đợt 1- chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ, tôi kể chuyện về anh Phan Đình Giót: trong khi tấn công cứ điểm Him Lam, anh lao cả thân mình lấp lỗ châu mai tạo điều kiện cho đơn vị xông lên tiêu diệt cứ điểm này + Đọc thơ: Khi kết thúc chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ, tôi đọc 1 đoạn bài thơ: “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên” của nhà thơ Tố Hữu ca ngợi tinh thần chiến đấu hi sinh anh dũng của các chiến sĩ: “ Hoan hô chiến sĩ Điện Biên Chiến sĩ anh hùng Đầu nung lửa sắt Năm mươi sáu ngày đêm khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt. Máu trộn bùn non Gan không núng Chí không mòn! Những đồng chí lấy thân chôn làm giá súng. Đầu bịt lỗ châu mai Băng mình qua núi thép gai Ào ào vũ bão, Những đồng chí chèn lưng cứu pháo Nát thân, nhắm mắt, còn ôm Những bàn tay xẻ núi lăn bom Nhất định mở đường cho xe ta lên chiến trường tiếp viện ” + Ứng dụng CNTT: việc ứng dụng CNTT vào các môn học hiện nay không còn là chuyện mới nữa nhưng trong môn lịch sử, lược đồ minh họa diễn biến các chiến dịch chỉ là lược đồ câm, lược đồ trống; nên việc ứng dụng CNTT vào trình bày diễn 25
26. biến các chiến dịch có hiệu quả rất cao. Trong chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ lại chia làm 3 đợt rất phức tạp, nên nếu chúng ta ứng dụng CNTT thì HS sẽ dễ hiểu, dễ nhớ, hứng thú về sự kiện lịch sử quan trong này: - Đợt 1: - Đợt 1: 13/3 - 17/3/54 ta tiêu diệt cứ điểm Him Lam và toàn bộ phân khu Bắc. Đồi Độc Lập Đồi Độc Lập Bản Kéo Đồi Him Lam Mường D CHÚ GIẢI: Thanh 2 c1 Sở chỉ huy địch A 3 A Cứ điểm và tên cứ điểm của địch 1 A3 Sân bay A2 S R . ố Quân ta tấn công đợt 1 N m ậ Quân ta tấn công đợt 2 m Quân ta tấn công đợt 3 Bản Hồng Cúm Lược đồ chiến dịch Điện Biên Phủ (1954) 26
27. - Đợt 2: 30/3- 26/4/54 ta đánh chiếm phía đông phân khu Trung tâm . Đồi Độc Lập Đồi Độc Lập Bản Kéo Đồi Him Lam D1 Mường E 1 D D CHÚ GIẢI: Thanh 2 c1 3 Sở chỉ huy địch A1 Cứ điểm và tên cứ điểm của địch A3 A3 Sân bay A2 S R . ố Quân ta tấn công đợt 1 N m ậ Quân ta tấn công đợt 2 m Quân ta tấn công đợt 3 Bản Hồng Cúm Lược đồ chiến dịch Điện Biên Phủ (1954) - Đợt 3: 1/5 -7/5/54 ta đánh chiếm các căn cứ còn lại ở phân khu Trung tâm và phân khu Nam. Đồi Độc Lập Đồi Độc Lập Bản Kéo Đồi Him Lam D1 Mường E 1 D D CHÚ GIẢI: Thanh 2 c1 3 Sở chỉ huy địch  A1 Cứ điểm và tên cứ điểm của địch A3 Sân bay A2 A3 S R . ố Quân ta tấn công đợt 1 N m ậ Quân ta tấn công đợt 2 m Quân ta tấn công đợt 3 Bản Hồng Cúm Lược đồ chiến dịch Điện Biên Phủ (1954) + Ra câu đố: để củng cố bài học, ngoài việc ứng dụng CNTT bằng các sơ đồ tư duy, tôi thường xuyên ra 1 số câu đố như đã trình bày ở phần giải pháp. Ở tiết học này, tôi cũng đã ra 1 số câu đố để giúp khắc sâu hơn nội dung bài học, tạo hứng thú học tập ở các giờ học tiếp theo: 27